Wat is een CAT-tool en waarvoor wordt het gebruikt?
Kobe: CAT staat voor computer-assisted translation of computerondersteund vertalen. Het is een programma dat vertalers op alle mogelijke manieren helpt om sneller consequentere vertalingen af te leveren. Er kunnen vertaalgeheugens en terminologielijsten aan gekoppeld worden die het vertaalproces nog efficiënter maken.
In de eerste plaats is een CAT-tool een overzichtelijke werkomgeving voor vertalers. De tekst wordt automatisch opgedeeld in segmenten en de lay-out wordt weggefilterd. In de interface krijg je links de brontekst te zien. Rechts is where the magic happens. (lacht)
Na het vertalen wordt de tekst terug in het oorspronkelijke bestandsformaat omgezet, met de originele lay-out en alles erop en eraan. Bij XML- en HTML-bestanden voor websitevertalingen blijven zelfs alle codes netjes op hun plaats.
Wacht even: is dat niet hetzelfde als machine translation?
Dit is inderdaad wat verwarrend, maar het gaat wel degelijk om twee heel verschillende zaken. Een machinevertaling is een automatische vertaling die door een robot wordt gegenereerd. Bekende vertaalrobots zijn Google Translate en DeepL. Bij een CAT-tool daarentegen hebben we het over menselijke vertalers. Het is gewoon een hulpmiddel om efficiënt en overzichtelijk te werken.
Machinevertalingen worden steeds beter en sommige vertaalbureaus kunnen er al heel wat werk mee automatiseren. Tegenwoordig is het ook perfect mogelijk om machine translation in CAT-tools te integreren. Interessant allemaal, maar wij houden de boot toch nog wat af. Tot de dag dat een vertaalmachine slaagt voor onze vertaaltest, zoals Stef het eens mooi samenvatte.
Welke CAT-tools zijn er zoal?
Er zijn er tegenwoordig nogal wat. Wij bij Blue Lines zijn sinds dag één verknocht aan SDL Trados Studio. Andere grote spelers zijn bijvoorbeeld memoQ en Wordfast. En daarnaast zijn er nog heel wat interessante programma’s die zich toespitsen op specifieke vertaaldomeinen zoals websitelokalisatie.
En een vertaalgeheugen, wat is dat precies?
Een vertaalgeheugen is eigenlijk niets meer dan een database van vertaalde tekstfragmenten. Elke databank wordt klantspecifiek aangelegd.
Wanneer je een TM (Translation Memory of vertaalgeheugen) in een CAT-tool aan een te vertalen bestand koppelt, gaat de software op zoek naar overeenkomsten tussen de bronsegmenten en eerder vertaalde tekststukken. Op die manier kan de CAT-tool tijdens de vertaling suggesties doen. De vertaler kan de voorgestelde segmenten vervolgens overnemen en waar nodig wijzigen.
Een segment dat volledig overeenkomt met een eerder vertaalde zin is een 100% match. Wanneer segmenten slechts gedeeltelijk overeenkomen, spreken we over fuzzy matches. Neem nu de zin “druk op de rode knop”: staat er elders “druk op de groene knop”, dan hoeft de vertaler in de nieuwe vertaling enkel de kleur te wijzigen.
Kan zo’n vertaalgeheugen bij elke tekst ingezet worden?
De toevoeging van een vertaalgeheugen is vooral nuttig bij teksten met veel herhalingen en een vaste terminologie. Denk maar aan contracten en handleidingen, waar dezelfde woorden en zinsdelen vaak terugkomen. Dat soort documenten leent zich echt tot het gebruik van een vertaalgeheugen.
Kan je als vertaler nog wel creatief zijn met een vertaalgeheugen?
Bij heel creatieve vertalingen kan je je afvragen of zo’n vertaalgeheugen wel een meerwaarde biedt. Omdat je vasthangt aan de voorgestelde tekstsegmenten kan het in sommige gevallen zelfs beperkend zijn. Zo durft een creatieve vertaler wel eens zinnen anders in te delen of in een andere volgorde te plaatsen. Als je daarbij een correct vertaalgeheugen wil bijhouden, kan dat dus niet. Om die reden besluiten we vaak om gewoon geen vertaalgeheugen te gebruiken.
Welke specifieke voordelen heeft een vertaalgeheugen voor de klant?
Enerzijds kan een uitgebreid vertaalgeheugen op termijn invloed hebben op de prijs van de vertalingen. Teksten waarbij de CAT-software veel matches vindt, kunnen een stuk sneller en dus goedkoper vertaald worden.
TYPE HERHALING | KORTING |
Context match | 100% |
100% | 50% |
95-99% | 25% |
85-94% | 15% |
75-84% | 0% |
0-74% | 0% |
Anderzijds helpt het vertaalgeheugen de vertaler om consequentere vertalingen af te leveren. Als de klant op voorhand weet hoe bepaalde termen vertaald moeten worden of zeker niet vertaald mogen worden, kunnen we naast het vertaalgeheugen ook met een terminologielijst of termbase werken. Als we bijvoorbeeld voor Cookware Company vertalen, zien onze vertalers dankzij de termbase meteen dat de term ‘(ceramic) non-stick coating’ niet als ‘(keramische) antikleeflaag’, maar als ‘(keramische) antiaanbaklaag’ vertaald moet worden. Een kleine nuance, maar wel belangrijk om als bedrijf een eenduidig verhaal te kunnen brengen.
In de CAT-tool zitten ook een aantal kwaliteitscontroles ingebouwd (QA of Quality Assurance). Naast de klassieke spellingcheck kan er bijvoorbeeld gecontroleerd worden of de terminologie wel goed werd opgevolgd. En bij HTML-bestanden kunnen we bijvoorbeeld makkelijk checken of er geen code is weggevallen.
Maakt elke vertaler gebruik van een CAT-tool?
Dat hangt ervan af. Sommige vertalers gebruiken altijd een CAT-tool, ook al is er geen vertaalgeheugen of terminologielijst voorhanden. Andere vertalers zijn er dan weer helemaal niet in thuis. Dat houden we allemaal goed bij in ons vertalersbestand. Als er een project opgestart wordt dat gebruik maakt van een vertaalgeheugen, schakelen we sowieso een van onze vertalers met CAT-ervaring in.
Hoe zijn CAT-tools in de loop der tijd veranderd? En hoe zie je ze verder evolueren?
Vroeger was een CAT-programma eerder een verzameling losse tools, terwijl alles nu veel meer geïntegreerd is in één handig pakket. Ook de compatibiliteit is de laatste jaren veel verbeterd. Het ontstaan van een gestandaardiseerd bestandsformaat (XLIFF) speelde daarin een cruciale rol. Onze vertalers zijn nu niet meer gebonden aan de CAT-software waarin wij de project files voorbereiden. Ze gebruiken gewoon hun favoriete programma en sturen ons een XLIFF-bestand terug. Dat was vroeger ondenkbaar. Vertaalprogramma’s hebben dus al een hele weg afgelegd.
Wat de toekomst betreft: helaas heb ik geen glazen bol, maar ik vermoed dat we de integratie van betere vertaalengines mogen verwachten. Zij zijn nu al erg krachtig en worden almaar performanter. Ik ben heel benieuwd waar dat ons uiteindelijk zal brengen!