Als je vertaler bent, dan heb je deze vraag vast al te horen gekregen. Maar de meest voorkomende misvatting is dat iemand die talen kent, automatisch ook kan vertalen. En dan nog wel naar alle vreemde talen. Beetje kort door de bocht. Geloof ons, er is echt meer nodig om een vertaler te zijn. Laat staan een goede vertaler. Het is simpel, vertalen doe je enkel en alleen naar je moedertaal. Al de rest is beep. Dus: je vertaalt niet naar vreemde talen. Never ever!
“Waarom niet?”
Wel, omdat het niet natuurlijk is. En een vertaling moet nu eenmaal natuurlijk aanvoelen en lezen alsof het een originele tekst is, bij voorkeur zelfs beter. Toen een wereldberoemde auteur ooit van een lezer te horen kreeg dat die de Franse vertaling van zijn boek toch wel beter vond, prevelde hij niet voor niets “dat er inderdaad wel wat verloren ging in het origineel” …
Maar to the point nu. Uiteraard kun je de betekenis wel weergeven in een vreemde taal, maar een goede vertaling omvat zoveel meer dan dat. Het gaat om het begrijpen van fraseologie, stijl en cultuur. Een voorbeeldje: in het Engels heb je enkel ‘you’, terwijl je in het Nederlands ‘je’ en ‘u’ hebt, net zoals in heel wat andere talen. Wat gebruik je nu precies wanneer? Een native speaker weet dat gewoon, en iemand die niet in zijn moedertaal vertaalt misschien niet. Onze hersenen werken zo niet, punt.
Dus ja, wie voor Blue Lines aan de slag wil, moet zich door een paar tests spartelen. Gemene tests, zo wordt gezegd. We geven nochtans toe: in het verleden hebben we in uitzonderlijke gevallen ook niet-native speakers toegelaten tot de testen.
“Ik garandeer je: je zult het verschil echt niet merken – ik woon en werk hier al meer dan 20 jaar!”
Vreemd genoeg hadden onze proofreaders maar een paar seconden nodig om die illusie te doorprikken.
“Kijk, de betekenis is er wel, maar het leest gewoon niet goed – er klopt iets niet. Wij zouden het gewoon nooit zo zeggen. Zeker dat dit wel een native speaker was? Of had hij te diep in het glas gekeken?”
Nee, we zuigen dit echt niet uit onze duim. Ons leven zou zoveel makkelijker zijn als vertalen naar vreemde talen wel kon. Niet, dus.
Lang verhaal kort: een vertaler zit niet in een cabine, en een goede vertaler is op zijn minst een native speaker. Al is dat nog lang niet genoeg!